فرقه بهائیت [1] با بهرهگیری از سازوکارهای چندلایه، پنهان و تطبیقپذیر با مخاطب و مکان، طیف متنوعی از ابزارهای تبلیغی را در اختیار گرفته است. این فرقه با تکیه بر همافزایی میان رسانه، سرمایه، سازماندهی جهانی و فضای مجازی، تلاش دارد تا مفاهیم مدنظر خود را در پوششهای جذاب، فرهنگی و حقوق بشری به مخاطبان مختلف تحمیل کند. شناخت دقیق این ابزارها برای نخبگان، تحلیلگران فرهنگی و تصمیمسازان، گامی کلیدی در مهار نرم و آگاهانهی این فرقه انحرافی خواهد بود.
فرقه بهائیت، که در اواسط قرن نوزدهم میلادی در بستر انشعاب از بابیت شکل گرفت، از ابتدای تکوین خود، رویکردی چندلایه، پنهان و رسانهمحور را برای تبلیغ و جذب دنبال کرده است. تبلیغات بهائیان همواره متناسب با جغرافیا، دین غالب، ساختار اجتماعی، و حتی قوانین کشوری تغییر فرم داده و ابزارهای متفاوتی را به کار گرفته است. این گزارش، به بررسی ابزارها و بسترهای تبلیغی [2] بهائیان میپردازد، با تفکیک کامل میان داخل و خارج از ایران و نیز میان جوامع مسلمان و غیرمسلمان.
بخش اول: ابزارهای تبلیغی بهائیان در داخل ایران
۱. تبلیغ میدانی و غیررسمی در بستر ارتباطات انسانی
با توجه به ممنوعیت رسمی تبلیغ بهائیت در جمهوری اسلامی ایران، این فرقه در داخل کشور، رویکرد شبکهای، حلقهای و خانوادگی را در پیش گرفته است. بهائیان در ایران، تبلیغات خود را از طریق:
- دعوتهای دوستانه و غیررسمی در قالب جلسات خانگی، کلاسهای تقویت ابعاد مختلف شخصیتی، و دورههای تقویت زبان و… برگزار میکنند.
- استفاده از فضای مدارس، خیریه ها، آموزشگاههای خصوصی، آرایشگاهها، باشگاههای ورزشی و حتی مطبهای پزشکی، برای برقراری ارتباط با جوانان و معرفی تدریجی مفاهیم بهائیت.
برخی از جداشدگان از فرقه شیوه جذب به بهائیت را اینگونه میگویند:
«من اصلاً نمیدانستم کلاسهایی که میرفتم به بهائیت مربوط است. بعدها فهمیدم آن جلسات خانوادگی، با محوریت بهائیت برگزار میشده…»
۲. استفاده از پوششهای فرهنگی و هنری
- برخی از اعضای این فرقه با راهاندازی کانونهای هنری، گالریهای نقاشی و انجمنهای موسیقی به جذب هنرمندان جوان میپردازند.
- محتوای تولیدشده معمولاً مبتنی بر مضامینی، چون صلح، وحدت ادیان، محبت جهانی و ضدیت با خشونتهای دینی است؛ مفاهیمی که در نگاه اول، خنثی یا مثبت تلقی میشوند، اما در عمق خود حاوی تحریف مفاهیم اعتقادی اسلامی هستند.
۳. تبلیغ مجازی از طریق فیلترشکن و شبکههای اجتماعی
- بهائیان با استفاده از ظرفیت ویپیان به پلتفرمهایی همچون اینستاگرام، تلگرام، یوتیوب و کلابهاوس اقدام به تبلیغ و جذب افراد به سوی بهائیت میکنند.
بخش دوم | ابزارهای تبلیغی بهائیان در خارج از ایران
۱. رسانههای رسمی و شبکههای ماهوارهای
مهمترین بستر تبلیغ بهائیان در خارج از کشور، رسانههای فارسیزبان معارض جمهوری اسلامی است. این رسانهها یا بهصورت مستقیم تحت هدایت بهائیان قرار دارند یا فضا را برای آنها فراهم میکنند.
- رادیو زمانه، شبکه من و تو، ایران اینترنشنال و برخی از برنامههای فارسی بیبیسی، در سالهای اخیر بارها چهرههای شاخص بهائی را دعوت کرده و بهطور آشکار از فعالیتهای آنها دفاع کردهاند.
برای نمونه، گفتوگویهای متعدد در شبکههای بی بی سی، منوتو و… با عناصر وابسته به بهائیت همچون عرفان ثابتی، تریبونی آشکار برای تبیین آموزههای بهائیت بود، بدون آنکه درستی یا نادرستی محتوای آنها به چالش کشیده شود.
۲. نهادهای بینالمللی و پوششهای حقوق بشری
- یکی از راهبردهای مهم فرقه، بهرهبرداری از نهادهای حقوق بشری برای کسب مشروعیت بینالمللی است. آنها با طرح ادعای «محرومیت تحصیلی، شغلی و عقیدتی» از سازمانهایی مانند عفو بینالملل، دیدهبان حقوق بشر، شورای حقوق بشر سازمان ملل، و حتی برخی کشورها مانند کانادا و آلمان حمایت میگیرند.
- بسیاری از این فعالیتها از طریق دفتر بیتالعدل در حیفا و مؤسسات وابسته در آمریکای شمالی و اروپای غربی هدایت میشود.
۳. مؤسسات پوششی علمی و دانشگاهی
- بهائیان خارج از ایران با تأسیس مؤسساتی نظیر مؤسسه آموزش عالی بهائی (BIHE)، مرکز صلح جهانی در کانادا، و انجمن گفتوگوی تمدنها در سوئیس، ضمن نفوذ در محافل علمی، به ترویج گزارههایی، چون «تساوی همه ادیان»، «عصری شدن دین»، و «سکولاریسم معنوی» میپردازند.
بخش سوم | تمایز راهبردی در تبلیغ میان مسلمانان و غیرمسلمانان
در مواجهه با مسلمانان
- تبلیغ بهصورت خزنده، نرم، غیررسمی و عمدتاً با محوریت «ناکارآمدی و جایگزینی اسلام با معنویت مدرن» انجام میشود.
- عباراتی نظیر «دین باید بهروز باشد»، «پیامبران همه یکی هستند»، «امام حسین فقط یک اصلاحطلب تاریخی بود»، از جمله خطوط تکرارشونده در تولیدات رسانهای و تبلیغی آنان است.
در مواجهه با غیرمسلمانان
- بهائیان خارج از ایران، در برخورد با مخاطبان غیرمسلمان، با صراحت بیشتری آموزههایشان را مطرح میکنند.
- ساختار فرقه در این بخش بهشدت شبیه به تشکیلات کلیسایی است؛ کلاسهای معرفتشناسی، حلقههای نیایش، اردوهای جوانان و آموزش معارف بهائی به کودکان، از جمله ابزارهای ترویجی رایج آنان است.
نتیجهگیری
فرقه بهائیت با بهرهگیری از سازوکارهای چندلایه، پنهان و تطبیقپذیر با مخاطب و مکان، طیف متنوعی از ابزارهای تبلیغی را در اختیار گرفته است.
این فرقه با تکیه بر همافزایی میان رسانه، سرمایه، سازماندهی جهانی و فضای مجازی، تلاش دارد تا مفاهیم مدنظر خود را در پوششهای جذاب، فرهنگی و حقوق بشری به مخاطبان مختلف تحمیل کند.
شناخت دقیق این ابزارها برای نخبگان، تحلیلگران فرهنگی و تصمیمسازان، گامی کلیدی در مهار نرم و آگاهانهی این فرقه انحرافی خواهد بود.
ارتباط با ما: bahaismiran85@gmail.com [3]