شوقی از اهمیت مطالعات بهائی در قالبی هدفمند و معنادار سخن گفت. هر چند در سخنان بهاءالله و عبدالبهاء نیز سخنانی در این زمینه به چشم میخورد، اما نمیتوان سخنان آنان را هدفمند و مبتنی بر الگوی مشخصی ارزیابی کرد، اما از زمان شوقی خصوصاً آنکه او بر خلاف اسلافش با فضای آکادمیک و علم مدرن آشنا بود، طرح عظیم مطالعات نوین بهائی مطرح شد.
سمتوسوی بیانات شوقی و جهتدهی بیتالعدل نشان میدهد که مطالعات نوین بهائی صرفاً تلاشی برای سیاستهای اقناعی و گفتمانسازی نیست و نباید فقط از زاویه ماهیت تبشیری آن را تحلیل کرد. این نوشتار بر این باور است که هر چند پروژه مطالعات بهائی کاربست مستقیمی در تقویت گفتمانسازی امری دارد، اما هدف اصلی آن آمادهسازی تشکیلات و بدنه اجتماعی بهائیت برای ورود به نظم جهانی است و از این منظر از ماهیت عمیق سیاسی برخوردار است.
شوقی بر ضرورت توسعه حیات فکری جامعه بهائی تأکید کرد. او در نامهای در سال ۱۹۳۴ مینویسد:
«در این روزگار که مردم نسبت به دین بدبین هستند و به سازمانها و جنبشهای دینی با چشم تحقیر مینگرند به نظر میرسد، بیش از هر زمان دیگری نیاز است که جوانان بهائی ما برای ارائه پیام به شیوهای مناسب و به گونهای که هر ناظر بیطرفی را نسبت به اثربخشی و قدرت آموزههای امر متقاعد کند، مجهز باشند.»
چند سال بعد در ۳ جولای ۱۹۴۹، شوقی مطالعات بهائی را کمک مهمی برای آموزش دین به کسانی توصیف کرد که اصول بهائی را در پرتو اندیشه مدرن نمییابند:
«به نظر میرسد، آنچه ما اکنون به آن نیاز داریم؛ مطالعات عمیقتر و هماهنگتر بهائی است تا بتوانیم مردم را جذب کنیم. جهان – حداقل اندیشمندان جهان -تا به امروز به تمام آرمانهای بهاءالله که بیش از ۷۰ سال پیش بیان کرده، دست یافته است، بنابراین اکنون سخنی برای آنان «جدید» به نظر نمیرسد. اما ما میدانیم که آموزههای عمیقتر امری هنوز جایگاه واقعی خود را به دست نیاورده خصوصاً در موضوع نظم جهانی پیشبینی شده برای بازآفرینی جامعه جدید و پویا. ما باید این مطالب را بیاموزیم و هوشمندانه و به صورت جذاب ارائه کنیم.»
مدتها پس از شوقی، بیتالعدل نیز رسما در مورد مطالعات بهائی موضع گرفت. در بیانیه منتشر شده در ۳ ژانویه ۱۹۷۹ بیتالعدل به نقش عالمان بھائی توجه کرده است:
«بیتالعدل اعظم، علم بهائی را برای توسعه و تحکیم جامعه بهائی و جهت رهایی از گمنامی دارای اهمیت بالقوه زیادی میداند.»
بيتالعدل در نامهای غیر رسمی در ۱۰ فوریه ۱۹۸۱ به مرکز بینالمللی تدریس مینویسد:
«در زمینه دانش بهائی، احساس میکنیم که نباید با ابزار سانسور و انتقاد ناروا سبب از بین بردن رشد و تعالی عالمان بهائی شویم. ما بر این باوریم که هم مرکز بینالمللی تدریس و هم هیئتهای مشاوران میتوانند با تشویق دانشمندان نوپا و با ترویج تحملپذیری و مدارا نسبت به نظرات دیگران، در جامعه بهائی خدمات ارزندهای ارائه دهند. در عین حال باید با آگاهی روزافزون از حقیقت اصلی و اهمیت حیاتی عهد و میثاق و محبت روزافزون به بهاءالله، هسته اساسی ایمان مؤمنان تقویت شود.»
بیت العدل (عطف به پیام ۱۹۷۹) این بار در جملات آغازین پیام رضوان در سال ۱۹۸۴ خطاب به بهائیان جهان خروج از گمنامی را از ویژگیهای بارز پنج سال گذشته برشمرده و بیان میدارد که توجه عمومی بیسابقهای به امرالهی معطوف شده است.
در پیام رضوان تأکید شده که توسعه علم بهائی ضروری است. همچنین تأکید شده باید همواره تلاشهای بیشتر و بیشتری صورت گیرد تا رهبران جهان در تمام بخشهای زندگی با ماهیت واقعی وحی بهاءالله به عنوان تنها امید برای آرامش و اتحاد جهان آشنا شوند.
همچنین در پیام رضوان بیتالعدل در سال ۱۹۹۲ نوشته شده:
«… قرار گرفتن بخشهای تأثیرگذار زندگی مردم با آموزههای بهائی در زمینههایی مانند صلح، محیط زیست، وضعیت زنان، تحصیلات و سواد، واکنشهایی را برانگیخته است که بهطور فزایندهای از بهائیان میخواهد تا با دیگران در طیفی از موضوعات در پروژههای مرتبط با دولتها یا سازمانهای غیر دولتی مشارکت کنند.
علاوه بر این، چنین نکتهای در اذهان عمومی این درک را ایجاد میکند که دین (بھائی) برای مشکلات کنونی پاسخهایی دارد و در نتیجه این انتظار که جامعه بهائی باید در امور عمومی مشارکت فعالتری داشته باشد.
پروژههای توسعه اجتماعی و اقتصادی بهائی به دلیل نمونههایی از قدرت ابتکار گروهی و اقدام مشورتی داوطلبانه که در مکانهای متعددی تنظیم شده است، بسیار افزایش یافته و اعتبار زیادی برای جامعه به ارمغان آورده است. برخی از پروژهها در دستاوردهای خود چنان متمایز بودهاند که از طریق استنادات و جوایز دولتها و آژانسهای بینالمللی غیردولتی به اطلاع عموم رسیدهاند.
در حقیقت باید گفت مطالعات بهایی ماهیتی عمیقا سیاسی در راستای اهداف این تشکیلات دارد تا اینکه بتواند موضوعاتی را در حوزه های اندیشه ورزی و اثباتی ارائه نماید.
منبع: کتاب بهائیت در دوران گذار، صص ۲۶- ۲۹
ارتباط با ما: bahaismiran85@gmail.com
